ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ (5.5.1818 - 14.3.1883)
"Η μεγάλη κοσμοϊστορική υπηρεσία υπηρεσία που πρόσφεραν ο Μαρξ και ο Ενγκελς βρίσκεται στο ότι απέδειξαν, κάνοντας επιστημονική ανάλυση, ότι είναι αναπόφευχτη η χρεοκοπία του καπιταλισμού και το πέρασμά του στον κομμουνισμό, όπου δεν θα υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο".
"Η μεγάλη κοσμοϊστορική σημασία που πρόσφεραν ο Μαρξ και ο Ενγκελς βρίσκεται στο ότι υπέδειξαν στους προλετάριους όλων των χωρών το ρόλο τους, το καθήκον τους, την αποστολή τους: να ξεσηκωθούν πρώτοι στον επαναστατικό αγώνα ενάντια στο κεφάλαιο, να συνενώσουν γύρω τους στον αγώνα αυτό όλους τους εργαζόμενους και τους εκμεταλλευόμενους".
- Β.Ι. ΛΕΝΙΝ
ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (ΠΡΟΛΟΓΟΣ)
(απόσπασμα)
Η πρώτη εργασία που έκανα για τη λύση των αμφιβολιών που με κατέτρωγαν ήταν μια κριτική αναθεώρηση της φιλοσοφίας του δικαίου του Χέγκελ, μια εργασία, που η εισαγωγή της δημοσιεύθηκε στα «Γερμανο-γαλλικά Χρονικά» που εκδόθηκαν το 1844 στο Παρίσι. Η ερευνά μου κατάληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο οι νομικές σχέσεις όσο και οι κρατικές μορφές δε μπορούν να κατανοηθούν ούτε απ' αυτές τις ίδιες ούτε από τη λεγόμενη γενική εξέλιξη του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά ότι αντίθετα είναι ριζωμένες μέσα στις υλικές συνθήκες ζωής, που στο σύνολο τους ο Χέγκελ τις συνοψίζει, σύμφωνα με τη μέθοδο των άγγλων και των γάλλων του 18ου αιώνα, με την ονομασία «αστική κοινωνία», ότι λοιπόν η ανατομία της αστικής κοινωνίας πρέπει να αναζητηθεί στην πολιτική οικονομία. Την εξερεύνηση τους, που την άρχισα στο Παρίσι, τη συνέχισα στις Βρυξέλλες, όπου μετανάστευσα εξαιτίας μιας διαταγής για απέλαση μου του κυρίου Γκιζό. Το γενικό συμπέρασμα στο οποίο κατάληξα, και που όταν πια το είχα αποχτήσει, χρησίμευε σαν οδηγός στις μελέτες μου, μπορεί να διατυπωθεί σύντομα ως εξής:
Στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους, οι άνθρωποι έρχονται σε καθορισμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέληση τους σχέσεις, σε παραγωγικές σχέσεις που αντιστοιχούν σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων. Το σύνολο αυτών των παραγωγικών σχέσεων αποτελεί την οικονομική διάρθρωση της κοινωνίας, την πραγματική βάση, που πάνω της υψώνεται ένα νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα και στην οποία αντιστοιχούν ορισμένες μορφές κοινωνικής συνείδησης. Ο τρόπος παραγωγής της υλικής ζωής καθορίζει την κοινωνική, πολιτική και πνευματική πορεία (προτσές) της ζωής γενικά. Δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζει το είναι τους, μα αντίθετα το κοινωνικό είναι τους καθορίζει τη συνείδηση τους. Σε μια ορισμένη βαθμίδα της εξέλιξης τους, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχονται σε αντίφαση με τις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις ή - πράγμα που αποτελεί μονάχα τη νομική γι' αυτό έκφραση - με τις σχέσεις ιδιοκτησίας, μέσα στις οποίες είχαν κινηθεί ως τώρα. Από μορφές ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων οι σχέσεις αυτές μεταβάλλονται σε δεσμά τους. Τότε έρχεται μια εποχή κοινωνικής επανάστασης. Με την αλλαγή της οικονομικής βάσης ανατρέπεται αργότερα ή γοργότερα, ολόκληρο το τεράστιο εποικοδόμημα. Όταν εξετάζουμε τέτοιες ανατροπές, πρέπει να κάνουμε πάντα τη διάκριση ανάμεσα στην υλική ανατροπή στους οικονομικούς όρους της παραγωγής, που μπορούμε να τους διαπιστώσουμε με ακρίβεια φυσικών επιστημών, και στις νομικές, πολιτικές, θρησκευτικές, καλλιτεχνικές ή φιλοσοφικές, κοντολογής τις ιδεολογικές, μορφές, μέσα στις οποίες οι άνθρωποι συνειδητοποιούν αυτή την σύγκρουση και παλαίβουν ως τη λύση της. Όσο λίγο μπορούμε να κρίνουμε ένα άτομο από τη γνώμη που έχει το ίδιο για τον εαυτό του, άλλο τόσο μπορούμε να κρίνουμε μια τέτοια εποχή ανατροπής από τη συνείδηση της, μάλλον πρέπει να εξηγήσουμε τη συνείδηση αυτή απ' τις αντιφάσεις της υλικής ζωής, απ' τη σύγκρουση που υπάρχει ανάμεσα στις κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις και στις παραγωγικές σχέσεις. Ένας κοινωνικός σχηματισμός ποτέ δεν εξαφανίζεται προτού αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις, που μπορεί να χωρέσει, και νέες, ανώτερες παραγωγικές σχέσεις ποτέ δεν εμφανίζονται, προτού ωριμάσουν οι υλικοί όροι της ύπαρξης τους μέσα στους κόλπους της ίδιας της παλιάς κοινωνίας. Γι αυτό η ανθρωπότητα βάζει πάντα μπροστά της μόνο τα καθήκοντα εκείνα που μπορεί να λύσει, γιατί με μια προσεχτικότερη εξέταση γίνεται πάντα φανερό, ότι το ίδιο το καθήκον ξεπηδάει μόνο τότε, όταν οι υλικοί όροι για τη λύση του υπάρχουν κιόλας ή τουλάχιστο βρίσκονται στην πορεία του γίγνεσθαι. Σε γενικές γραμμές μπορούν, ο ασιατικός, ο αρχαίος, ο φεουδαρχικός και ο σύγχρονος αστικός τρόπος παραγωγής να χαρακτηρισθούν σαν προοδευτικές εποχές του οικονομικού κοινωνικού σχηματισμού. Οι αστικές παραγωγικές σχέσεις είναι η τελευταία ανταγωνιστική μορφή του κοινωνικού προτσές της παραγωγής, ανταγωνιστική όχι με την έννοια του ατομικού ανταγωνισμού, αλλά ενός ανταγωνισμού που ξεπηδά από τους κοινωνικούς όρους ζωής των ατόμων, οι παραγωγικές δυνάμεις όμως που αναπτύσσονται στους κόλπους της αστικής κοινωνίας δημιουργούν ταυτόχρονα τους υλικούς όρους για τη λύση αυτού του ανταγωνισμού. Μαζί μ' αυτό τον κοινωνικό σχηματισμό κλείνει επομένως η προϊστορία της ανθρώπινης κοινωνίας.
Από Εφημερίδα ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ, Αρ. Φύλ. 134 15-31 Μάη 2002 & Αρ. Φύλ. 181 1-15 Μάη 2004
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου